قابلیت ردیابی

قابلیت ردیابی : مفهوم قابلیت ردیابی سخت به سلسله مراتب استانداردها وابسته است.

اخیرا این تعاریف اساسی با اضافه کردن یک الزام زمانی برای مقایسات تغییر کرده است.

اگر فاصله زمانی بین مقیاس های بزرگ باشد ممکن است قابلیت ردیابی از بین می رود.

نسبت عدم قطعیت آزمایش

کالیبراسیون تجهیزات اندازه گیری و آزمون همیشه با استفاده از استاندارد اندازه گیری سطح بالاتر انجام می شود.

نسبت عدم قطعیت دستگاه مورد آزمایش به عدم قطعیت استاندارد استفاده شده در کالیبراسیون نسبت عدم قطعیت آزمایش نامیده می شود.

به ازای نسبت عدم قطعیت آزمایش 1:5 عدم قطعیت استاندارد اندازه گیری باید از بیشتر نباشد.

یک دستگاه آزمایش فشار بار مرده (dead weight pressure tester) به عنوان استاندارد کاری با عدم قطعیت کمتر از ممکن است معیارها را برآورده کند.

ریزنگری، آستانه و حساسیت

ریزنگری، آستانه و حساسیت یک تجهیز مفاهیمی وابسته هستند.

ریزنگری(resolution) یک تجهیز اندازه گیری عبارت است از کوچکترین اختلاف بین دو نشاندهی نمایشگر آن.

برای تجهیزات آنالوگ، ریزنگری عبارت است از کوچکترین قسمت قابل تشخیص بر روی نمایشگر آن.

برای مثال اگر کوچکترین درجه بندی یک دماسنج باشد، ریزنگری این دماسنج است.

آستانه به صورت بزرگترین تغییر در یک محرک که تغییر قابل مشاهده ای در پاسخ تجهیز اندازه گیری ایجاد نمی کند، تعریف می شود.

این عبارت معمولا برای تجهیزاتی به کار می رود که خروجی یا پاسخ آنها با ورودی یا محرکشان هم واحد نیست.

یک مثال رایج در آزمایشگاه مترولوژی عبارت است از ترازو با دو بازوی مساوی.

بنابراین برای ارتباط دادن اختلاف جرم متناظر با یک تغییر در زاویه شیب شاهین ترازو باید حساسیت ترازو را تعیین کنیم.

در مورد ترازوهای شاهینی این حساسیت، حساسیت متقابل نامیده می شود.

الزامات قابلیت ردیابی در استانداردهای ایزو

سازمان بین المللی استاندارد سازی (ISO) دواستاندارد سیستم مدیریت کیفیت ذیل را منتشر کرده است.

یکی از این استاندارد ها برای سازمان های خدماتی و تولیدی است و دیگری برای آزمایشگاه های آزمون و کالیبراسیون.

1. ISO 9001:1994 quality system-model for quality assurance in design,development,production,installation,and servicing.
2. ISO/IEC Guide 25:1990

استاندارد ISO/IEC Guide 25:1990 با عنوان الزامات عمومی صلاحیت آزمایشگاه های آزمون و کالیبراسیون نیز جایگزین استاندارد شماره 2 شده است.

در جایی که چنین استانداردهایی وجود ندارد باید اصول استفاده شده برای کالیبراسیون یا درستی ثبت گردد.

الزامات قابلیت ردیابی در نسخه سال 1994 و 2000 استاندارد ایزو 9001 یکسان است.

در استاندارد ISO/IEC Guide25 قید شده که اندازه گیریهای انجام شده در آزمایشگاه باید به استاندارد های ملی قابل ردیابی باشد.

در استاندارد  ISO/IEC 17025  الزامات آزمایشگاه های کالیبراسیون با دقت و جزئیات بیشتری شرح داده شده است.

براساس این استاندارد، کالیبراسیون و اندازه گیری باید از طریق استانداردهای ملی به سیستم بین المللی واحدها (SI) قابل ردیابی باشد.

در این استاندارد بر روی دو مطلب ذیل تاکید شده است:

– برتری واحدهای SI بر استانداردهای اندازه گیری ملی

– چون تمام استانداردهای اندازه گیری ملی نماینده ی فیزیکی واحدهای SI هستند، الزامات به قابلیت ردیابی بین المللی اشاره می کند.